ยาคุมฉุกเฉิน ช่วยลดการตั้งครรภ์ได้ 75%
ยาคุมฉุกเฉิน / ยาคุมหลังร่วม ไม่ใช่ยาคุมธรรมดาซึ่งที่ต้องกินเป็นประจำทุกวัน หากแต่ยาคุมฉุกเฉินมีปริมาณฮอร์โมนสูงกว่า เพราะผลิตขึ้นมาเพื่อ แก้ปัญหาให้แก่ผู้หญิงที่ไม่ต้องการตั้งครรภ์ในกรณีต่อไปนี้เท่านั้น
- มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้ใช้วิธีคุมกำเนิดใดๆ
- ใช้ถุงยางแล้ว แต่ไม่แน่ใจว่ารั่ว/แตก/หลุดหรือไม่
- กินยาคุมชนิดธรรมดาอยู่ แต่ลืมเกินไป วันสองวันหรือนานกว่านั้น
- ใส่ห่วงคุมกำเนิดแล้ว แต่มันหลุด
- นับระยะปลอดภัย (หน้าเจ็ดหลังเจ็ด) ผิดพลาด
- ถูกข่มขืน, มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ตั้งใจ ไม่เต็มใจ
ในภาวะฉุกเฉินที่กล่าวมาทั้งหมดนี้ การกินยาคุมฉุกเฉินอย่างถูกวิธี หลังจากมีเพศสัมพันธ์จะช่วยลดโอกาสเสี่ยงของการตั้งครรภ์ได้ประมาณ 75% แต่ถ้าคุณมีเพศสัมพันธ์อยู่เป็นประจำ หรือมีเป็นระยะๆ คุณควรจะใช้วิธีคุมกำเนิดแบบธรรมดา ซึ่งจะป้องกันการตั้งครรภ์ได้ดีกว่าการกินยาคุมฉุกเฉิน
ยาคุมฉุกเฉินป้องกันการตั้งครรภ์ได้อย่างไร
การออกฤทธิ์ของยาเม็ดคุมกำเนิดแบบฉุกเฉินนั้นมีลักษณะเดียวกัน กับยาเม็ดคุมกำเนิดแบบธรรมดา จากการศึกษาเชิงสถิติพบว่า ยาคุมฉุกเฉินมีการทำงานหลายอย่างพร้อมๆ กัน อาทิเช่น ขัดขวางการตกไข่, ทำให้การตกไข่ช้าลงกว่าเดิม ขัดขวางการปฏิสนธิโดยสร้างเมือกขึ้นในท่อนำไข่ ทำให้อสุจิและไข่เคลื่อนที่เข้าหากันลำบากขึ้น ขัดขวางการฝังตัวของไข่ที่ได้รับการผสมแล้ว เป็นต้น กลไกการทำงานหลายทางนี้ทำให้ยาคุมฉุกเฉินมีประสิทธิภาพ ในการป้องกันการตั้งครรภ์ค่อนข้างสูง ถ้าใช้เฉพาะกรณีฉุกเฉินจริงๆ เท่านั้น
ยาคุมฉุกเฉินมี 2 แบบ
1. ยาคุมฉุกเฉินฮอร์โมนผสม ซึ่งประกอบด้วยฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจสตินผสมกัน (Combined Pill Regimens : Yuzpe Method) ปริมาณยาที่กินแต่ละครั้งต้องมีฮอรฺโมนเอธิลเอสตราดิออล (ethinyl estradiol) อย่างน้อย 0.1 มิลลิกรัม รวมกับฮอร์โมนเลวอนอร์เจสเตรล (levonorgestrel) อย่างน้อย 0.5 มิลลิกรัม
2. ยาคุมฉุกเฉินฮอร์โมนเดี่ยว ซึ่งมีฮอร์โมนโปรเจสตินเพียงอย่างเดียว (Progestin-Only Pill Regimens) ปริมาณยาที่กินแต่ละครั้งต้องมีฮอร์โมนเลวอนอร์เจสเตรล (levonorgestrel) อย่างน้อย 0.75 มิลลิกรัม
หาซื้อได้ที่ไหน
เป็นยาที่ถูกต้องตามกฏหมาย หาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป ในชื่อ โพสตินอร์ หรือ มาดอนนา หรือร้านขายยาในห้างสรรพสินค้าก็มี ร้านวัตต์สัน ร้านบูท ก็มี ราคา ประมาณ 40 บาท (มาดอนนาถูกกว่าราว 30 บาท) มี 2 เม็ด ต้องกินให้หมดทั้ง 2 เม็ด โดยเม็ดแรกกินเร็วที่สุดจะได้ผลดีที่สุด
วิธีการกินยา
ตามข้อมูลทางวิชาการ การกินยาคุมฉุกเฉินทั้งแบบฮอร์โมนผสม และแบบที่มีฮอร์โมนเดี่ยว มีวิธีการกินเหมือนกันคือ ต้องกิน 2 ครั้ง
- ครั้งแรกภายในเวลา 72 ชั่วโมงหลังจากมีเพศสัมพันธ์
- ครั้งที่สอง กินหลังจากที่กินครั้งแรกไปแล้ว 12 ชั่วโมง
หมายความว่า ถ้ามีเพศสัมพันธ์ตอนสองทุ่ม และกินยาเม็ดแรกตอน 5 ทุ่ม จะต้องกินยาเม็ดที่สองตอน 11 โมงเช้าซึ่งก็คือ 12 ชั่วโมงถัดมานั่นเอง
อาการข้างเคียง
จากการศึกษาวิจัยพบว่า หลังจากกินยาคุมฉุกเฉินเข้าไปแล้ว ผู้หญิง 1 ใน 2 คนจะมีอาการคลื่นไส้และผู้หญิง 1 ใน 5 คนอาเจียน หากกินยาพร้อมกับกินอาหารตามเข้าไปด้วยก็จะช่วยลดอาการคลื่นไส้ลงได้บ้าง แต่ถ้าอาเจียนในช่วง 2 ชั่วโมงแรกหลังจากการกินยาเม็ดแรก ก็อาจจะต้องกินเม็ดแรกซ้ำอีกครั้ง
หลังการกินยานี้แล้ว ประจำเดือนควรจะมาภายใน 2-3 สัปดาห์ แต่ถ้าประจำเดือนไม่มาภายในเวลาดังกล่าวและมีอาการต่อไปนี้คือ
* ปวดท้อง * เจ็บหน้าอก ไอ หรือหายใจขัด * ปวดหัวมาก วิงเวียนศีรษะ อ่อนเพลีย มึนงง * มองเห็นไม่ชัด * ปวดน่องหรือโคนขาอย่างหนัก
ให้รีบไปพบแพทย์ทันทีเพราะอาจเป็นการบ่งชี้ถึงการตั้งครรภ์ หรืออาการแทรกซ้อนที่จำเป็นต้องให้แพทย์วินิจฉัย อาการข้างเคียงของยาคุมฉุกเฉิน (postinor, madonna) คลื่นไส้อาเจียน คลื่นไส้พบได้ 30 -50 % ส่วนอาเจียน พบได้ 15 – 25 % นอกจากนี้อาจมีอาการต่อไปนี้ด้วยในบางคน เช่น เหนื่อย เจ็บหรือคัดเต้านม ปวดศีรษะ ปวดท้อง เวียนหน้า อาการจะหายไปเองภายใน 1- 2 วัน ยาแก้อาเจียนก่อนกินยาคุมฉุกเฉินช่วยบรรเทาอาการคลื่นไส้อาเจียนได้
ยังไม่มีงานวิจัยว่าถ้ากินแล้วอาเจียนภายใน 1 – 3 ชั่วโมง จะต้องกินซ้ำหรือเปล่า ถ้าไม่กินซ้ำจะได้ผลไหม กรณีนี้อาจใช้ยาสอดช่องคลอดแทนกินซ้ำก็น่าจะดีกว่ากินซ้ำ
สำหรับผู้ที่มีประวัติเป็นโรคลมชัก, โรคหัวใจ, โลหิตแข็งตัว หรือโรคที่เกี่ยวเนื่องกับเส้นเลือดหัวใจอาจจะต้องปรึกษาแพทย์เสียก่อน หรืออาจจะใช้ยาคุมฉุกเฉินชนิดฮอร์โมนเดี่ยว ซึ่งปลอดภัยกว่าชนิดฮอร์โมนผสม อย่างไรก็ตาม ประมาณ 20 ปีที่การผลิตยานี้ขึ้นมาใช้ ยังไม่พบว่ามีรายงานการเสียชีวิต หรืออาการแทรกซ้อนร้ายแรงที่เกิดขึ้นจากการใช้ยาคุมฉุกเฉิน
หลังกินยา 3 – 5 วัน อาจจะมีเลือดออกจากระดับยาที่ลดลงอย่างรวดเร็ว แต่บางคนไม่มีเลือดก็มี ไม่ได้ผิดปกติแต่อย่างใด
หลังกินยา 3 สัปดาห์ควรตรวจปัสสาวะดูการตั้งครรภ์ เพราะยานี้ได้ผลไม่ถึง 100 % กรณีที่มีเลือดออกหลังกินยาคุมฉุกเฉินแล้วจะเริ่มกินยาเม็ดคุมกำเนิดแบบ 21/28 เม็ดตามปกติก็ได้ แต่แผงแรกต้องใช้การคุมกำเนิดวิธีอื่นร่วมด้วย เช่นถุงยางอนามัย และเมื่อถึงแผงที่สองยาเม็ดคุมกำเนิดก็มีประสิทธิภาพเต็มที่แล้ว
